KÍNH GIỚI THIỆU TRUYỆN NGẮN CỦA NHÀ VĂN NGUYỄN NGỌC HOA & LOẠT TRUYỆN RA ĐỨNG NGÕ SAU
Mời đọc truyện ngắn thứ năm
trong loạt truyện "Ra Đứng Ngõ Sau," hay Tập Truyện Nguyễn Ngọc Hoa X.
Xin đọc bản text dưới đây hay bản .pdf đính kèm.
https://dconnect.co.jp/friend/
Truyện ngắn
của Nguyễn Ngọc Hoa
Từ năm 1999, tôi có chân trong Tiểu ban Thẩm định Khả năng Đáng Tin cậy, gọi tắt là RAS, của mạng lưới liên kết toàn Bắc Mỹ. Để thực hiện việc thẩm định, mỗi năm RAS họp khoảng chín lần ở các thành phố khác nhau. Phiên họp đầu mùa xuân năm nay (2005) được định vào hai ngày thứ Năm và thứ Sáu 31 tháng Ba và mồng 1 tháng Tư ở Hoa Thịnh Đốn để hội viên có cơ hội ở lại cuối tuần xem hoa anh đào trong mùa Lễ hội Hoa Anh đào Quốc gia hàng năm tại thủ đô. Rủi thay, suốt hai tuần lễ cuối tháng Ba, trời mưa tầm tã, và gió thổi hoa anh đào lìa cành nằm tan tác trên lối đi. Tôi ở lại thêm ngày thứ Bảy, nhưng không có chủ ý xem hoa anh đào nên chẳng thấy phiền hà.
Thường năm nào đến Hoa Thịnh Đốn tôi cũng gặp anh Trực, anh
một người bạn thân của tôi; năm nay anh đã nghỉ hưu và dọn về nam California.
Nhưng ở đây còn anh Khanh luật sư. Hồi đó, ngày tôi còn là sinh viên tập
tễnh đi dạy trung học tư, anh hướng dẫn tôi trong việc dạy học. Mỗi khi
các anh giáo sư khác đi chấm thi, bận việc, hay đau ốm cần người dạy trám giờ ở
trường tư, họ luôn luôn gọi tới anh hay tôi để nhờ giúp. Anh có tài suy
nghĩ nhanh và nói liên tục trước đám đông mà không cần dựa vào một đề tài nào,
và tôi có thể dạy hầu như bất cứ môn nào, từ Toán Lý Hóa đến Sinh ngữ, mà không
cần sửa soạn trước.
Tôi gọi điện thoại cho anh Khanh ở văn phòng luật sư.
Vừa nghe tiếng tôi, anh đã oang oang,
“Cậu đến Hoa Thịnh Đốn mà chả chịu xem ngày giờ gì cả. Trời mưa buồn
thiu, và tôi bận rộn tối tăm mặt mũi. Nhưng thế nào tôi cũng phải
đãi cậu một chầu. Khách sạn cậu nằm gần Metro Center là trạm xe điện ngầm
chính của thành phố, cậu lấy metro đi đến trạm metro gần khu chợ
Eden, và tôi sẽ lái xe ra đón cậu.”
“Vậy thì khoảng một tiếng rưỡi đồng hồ nữa em gặp anh. Em cần anh giải
đáp một chuyện mà em thắc mắc mấy tuần nay.”
Anh Khanh đưa tôi đến nhà hàng Saigon Gourmet trong thương
xá hạng sang Pentagon Row ở Arlington thuộc Virginia, gần Ngũ giác đài là tòa
nhà trụ sở bộ Quốc phòng Hoa kỳ. Anh nói,
“Ở đây mình nói chuyện kín đáo hơn. Tôi định kể cậu nghe vụ án Orange
Agent, thứ thuốc khai quang mà trong khoảng từ năm 1961 đến 1971, Không
quân Hoa kỳ rải trong rừng già dọc theo đường mòn Hồ Chí Minh và trên các mật
khu Việt Cộng để dễ dò tìm động tịnh của chúng.”
“Trí lớn gặp nhau có khác, đó chính là điều em muốn hỏi anh.”
Orange Agent, Việt Cộng (“VC”) dịch là “chất độc da
cam,” chứa dioxin là một hóa chất nếu hiện hữu ở mật độ cao có thể gây ung thư
và di hại hệ thống sinh sản phụ nữ. Tháng Giêng năm 2004, hội Nạn nhân Chất
Độc Da Cam/Dioxin Việt nam và một số nguyên đơn khác đại diện cho nạn nhân Việt
nam nộp đơn kiện 33 công ty hóa chất chế tạo Orange Agent như Dow
Chemical và Monsanto tại tòa án liên bang Hoa kỳ tại Brooklyn ở thành phố New
York. Đây là một vụ kiện tập thể (class action) và yêu cầu xét xử có bồi
thẩm đoàn. Kiện các công ty đó vi phạm luật quốc tế, phạm tội ác chiến
tranh, vi phạm luật an toàn sản phẩm, cẩu thả và cố ý đả thương, và làm giàu bất
chánh để (1) đòi bồi thường cho thương tật cá nhân, tử vong, và dị thai, (2)
yêu cầu tòa ra lệnh khử ô nhiễm môi trường toàn cõi miền Nam Việt nam, và (3)
đòi nhả ra lợi nhuận thu được trong việc sản xuất thuốc khai quang.
Từ ngày khởi tố đến đầu năm 2005, tòa nhóm hai phiên sơ khởi
hay tiền nghị án (pretrial), luật sư nguyên đơn (“LSNĐ”) sửa đổi đơn kiện và nộp
lại, và luật sư bị cáo (“LSBC”) nộp bản cáo trạng (brief) lần thứ nhất rồi lần
thứ hai. Ngày 28 tháng Hai, tòa nhóm để hai bên tranh luận miệng trước thẩm
phán Jack Weinstein. Mười ngày sau, ông Weinstein đưa ra phán quyết bác bỏ
vụ kiện với những lý do sau: Đòi hỏi của nguyên đơn không có căn bản pháp
lý trong luật pháp Hoa kỳ hay luật quốc tế, Orange Agent không phải là
hóa chất bị luật quốc tế cấm lúc Hoa kỳ sử dụng, và nhất là nguyên đơn không
trưng bằng cớ nào cho thấy Orange Agent gây bệnh tật của nạn
nhân trong đơn kiện.
Ba tuần trước tôi đọc tin về phán quyết của tòa và tự hỏi,
“Tại sao Việt Cộng đợi đến gần 30 năm sau ngày chiếm miền Nam mới đi kiện?”
Anh Khanh cho biết dưới thời Tổng thống Bill Clinton, trước khi ký thương
ước Mỹ - Việt nhằm bình thường hóa ngoại giao giữa hai nước, VC cam kết riêng sẽ
không kiện Hoa kỳ về vụ Orange Agent. Để đổi lại, Hoa kỳ hứa sẽ
không phủ quyết khi VC xin gia nhập Tổ chức Mậu dịch Thế giới WTO. Vì mật
ước đó, Hà nội đợi đến sau khi ông Clinton rời khỏi Tòa Bạch Cung mới trở mặt
nuốt lời, thành lập hội Nạn nhân, và tiến hành vụ kiện. Hội Nạn nhân được
lập ra dưới danh nghĩa hội thiện nguyện, nhưng thực ra là cơ quan nhà nước nhận
tiền và nhận lệnh Hà nội với ban chấp hành toàn VC gộc.
VC rất muốn kiện chính phủ Hoa kỳ. Nhưng đến khi đụng
trận mới ngả ngửa ra là chính phủ Hoa kỳ có quyền miễn tố do chủ quyền
(sovereign immunity), không thể bị kiện, nên mới quay sang kiện các công ty hóa
chất. Quyền miễn tố này bắt nguồn từ nguyên tắc “vua không thể làm sai” của
luật bất thành văn bên Anh và dựa trên phán quyết của Tối cao Pháp viện Hoa kỳ
nay thành tiền lệ. Với phán quyết của ông Weinstein, tòa công nhận quyền
miễn tố của các công ty hóa chất, những nhà thầu chế tạo Orange Agent
theo đơn đặt hàng của quân đội, giống như quyền miễn tố của chính phủ.
Thức ăn được dọn ra, trước khi chúng tôi cầm đũa, câu hỏi lởn
vởn trong đầu tôi bung ra,
“Tại sao đơn kiện mang hậu thuẫn của một quốc gia mà không
qua nổi cửa ải đầu tiên, bị bác bỏ mà không được xét xử?”
“Vì quốc gia đó gọi là Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt nam gồm
bọn vô học, không hiểu luật pháp xã hội văn minh. Một người bạn học của
tôi ở trường Luật Đại học Georgetown khẩn khoản mời tôi vào nhóm luật sư biện hộ
cho công ty Dow Chemical. Muốn đánh thằng Việt Cộng, phải dùng một thằng
Việt nam từng sống với nó và biết tỏng cái ngu dốt của nó. Tôi là dân Bắc
kỳ di cư vào Nam năm 1954 và sau năm 1975, kẹt lại Sài gòn ba năm trước khi vượt
biên. Nói cho cậu hay, hơn một năm làm việc, tôi chỉ nhận thù lao một
đồng bạc danh dự của Dow Chemical.”
Trong khi các công ty hóa chất thuê đội ngũ luật sư tài giỏi
nhất Hoa kỳ, Hà nội trông cậy vào hai luật sư trong Phường hội Luật sư Quốc gia
(National Lawyers Guild, NLG). NLG là một hiệp hội “cấp tiến” gồm luật
sư, sinh viên luật, phụ tá luật sư, v.v. lập ra năm 1937 với mục đích phục vụ
quyền lợi công chúng và phản đối Hiệp hội Luật sư Hoa kỳ (American Bar
Association) chính thống mà NLG cho là bảo thủ và quá kén chọn hội viên.
Trong hai thập niên sau Đệ nhị Thế chiến, NLG bị coi là tổ chức Cộng sản trá
hình, và ngày nay, luật sư NLG sẵn sàng “hiến mình cho nhu cầu thay đổi cơ cấu
kinh tế và chính trị để sau cùng nhân quyền được xem thiêng liêng hơn quyền lợi
tài sản.”
Anh Khanh cười khẩy,
“Vụ kiện vốn không thể thắng. Hai tay luật sư giỏi viết văn bản tuyên
truyền ấy làm được khỉ mốc gì?”
“Em nghe nói Hà nội gửi sang hơn một triệu thỉnh nguyện thư do nạn nhân ký tên
yêu cầu tòa đòi bồi thường và trên một trăm lọ đựng dị thai ngâm trong formol,
tức là dung dịch formaldehyde, làm bằng chứng. Có ăn thua gì không?”
“Chúng nó không biết rằng quan tòa Mỹ được bổ nhiệm trọn đời để phán quyết độc
lập, không bị áp lực chính trị hay của công chúng. Trong tòa án Mỹ, chứng
cớ phải được nhân chứng có tuyên thệ nói sự thực đưa ra, và nhân chứng sẽ phải
bị luật sư phe kia cross-examine (thẩm vấn đối kháng hay vặn hỏi).
Nói láo khi có tuyên thệ là một tội rất nặng nên ở Mỹ không mấy ai dám man
khai. Ngoài ra, chỉ những sự việc mà chính nhân chứng biết, trông thấy,
hay tự tay làm mới được chấp nhận là chứng cớ tại tòa; nếu không chỉ là hearsay
(lời đồn đại) vứt đi, không có giá trị.”
Trong suốt hai phiên nhóm sơ khởi, nhân chứng của nguyên đơn
lập đi lập lại lời tuyên truyền rỗng tuếch mà không đưa ra chứng cớ buộc tội
nào. Người được gọi đầu tiên là ông Báu, sĩ quan cao cấp của quân đội Bắc
Việt xâm nhập miền Nam. LSNĐ đưa ra câu hỏi dẫn dắt để ông trả lời và vẽ
ra bối cảnh vụ kiện: Máy bay Không quân Hoa kỳ rải thuốc khai
quang. Ông huênh hoang trả lời suôn sẻ; sang phần vặn hỏi của LSBC, do ý
kiến của anh Khanh, ông bị hỏi hai câu giản dị đến không ngờ.
Hỏi: Xin cho biết Orange Agent màu
gì?
Đáp: Dĩ nhiên là màu da cam.
Hỏi: Xin cho biết Orange Agent được rải
dưới dạng nào?
Đáp: Nó là bột, rải xuống thành bụi bay mù
trời.
Từ năm 1964 trở đi, nguyên đơn thường xuyên đến
thành phố Biên Hòa và Sông Bé là hai nơi bị rải thuốc khai quang nặng nề.
Trong thời gian từ năm 1968 đến 1976, bà là bộ trưởng bộ Y tế của chính phủ
Cách mạng Lâm thời Cộng hòa Miền Nam, cư ngụ tại Tây Ninh, và luôn luôn che đầu
bằng bao ni-lông vì đi ngang qua một thùng chứa thuốc khai quang máy bay Mỹ đánh
rơi.
Trên máy bay chỉ có bồn chứa cố định, làm gì có thùng chứa
mà đánh rơi? Một nhân chứng nguyên đơn khác là giáo sư Thi Thi, trưởng
ban Sản phụ khoa trường Đại học Y khoa Hà nội. Chỉ tay vào những lọ đựng
dị thai, bà hãnh diện trả lời những câu hỏi của LSNĐ nhằm thiết lập chứng cớ về
hậu quả của “chất độc da cam” vào phụ nữ mang thai. Sang phần vặn hỏi của
LSBC, bà cũng chỉ bị hỏi hai câu.
Hỏi: Trong số hơn một trăm trường hợp dị
thai đó, bà điều trị mấy trường hợp?
Đáp: Tất cả đều do bác sĩ môn sinh của tôi
điều trị, và họ báo cáo lại cho tôi.
Hỏi: Bà đã thực hiện bao nhiêu nghiên cứu
khoa học để chứng tỏ mối quan hệ nhân quả giữa Orange Agent và dị thai?
Đáp: Tôi không cần nghiên cứu. Không
có nguyên nhân nào khác.
Những gì bà giáo sư khai trước tòa là hearsay, khẩu
thiệt vô bằng! Để phản công, LSBC gọi nhân chứng là một bác sĩ người
Pháp đã nghiên cứu những vụ sẩy thai và dị thai ở Phi châu và công bố kết quả
khảo cứu trên các tạp chí y khoa Âu châu: Nguyên nhân chính của hầu hết
những trường hợp đó là phụ nữ mang thai làm việc quá mức, thiếu dinh dưỡng trầm
trọng, và lo âu quá độ. Tiếp theo, LSBC gọi nhân chứng là ba bà đã sẩy
thai hay sinh dị thai mà các công ty hóa chất bí mật cho người về Việt nam tìm
kiếm và đưa sang New York. Một bà cho biết vì quá nghèo khổ nên phải dùng
sức mình kéo cày làm ruộng thay trâu. Một bà nói bị đày về vùng kinh tế mới,
thiếu ăn triền miên. Bà thứ ba là một cựu du kích VC, trốn dưới hầm ngày
đêm lo sợ phập phồng sẽ bị bắt.
Chuyện vụ án Orange Agent của anh Khanh vừa chấm dứt
thì chúng tôi cũng vừa ăn xong. Anh kết luận,
“Để trả lời câu hỏi tại sao của cậu, tôi có thể tóm tắt trong sáu chữ: Cha
nó lú, chú nó khờ.”
“Chú nó” là hai anh luật sư Phường hội Luật sư Quốc gia cà
chớn tại Hoa kỳ. Cho dù tôi, kẻ tay ngang hiểu biết tổng quát về luật
lệ Hoa kỳ, làm LSNĐ thì sự tình cũng không thể nào bết bát hơn.
Nguyễn Ngọc
Hoa
Ngày 24 tháng Năm, 2023
